από την Άννα Ιωαννίδου, MSc Σχολική & Εξελικτική Ψυχολόγο
Κάθε παιδί που βρίσκεται
για διάφορους λόγους χωρίς τους βιολογικούς γονείς του, ή με βιολογικούς γονείς
που αδυνατούν να ανταποκριθούν στο γονεϊκό τους ρόλο, είναι δυνάμει ένα παιδί
προς υιοθεσία. Η υιοθεσία μπορεί να ορισθεί ως η σύμπτωση της επιθυμίας ενός
ζευγαριού για απόκτηση ενός παιδιού με την πραγματική ανάγκη ενός παιδιού να
αποκτήσει ένα νέο και σταθερό οικογενειακό περιβάλλον. Αναμφίβολα, η υιοθεσία
συμβαίνει προς όφελος του παιδιού.
-παιδιά σε θετή οικογένεια
Συχνά, υπάρχει η τάση να γενικεύεται
ο τρόπος με τον οποίο πιστεύουμε ότι ένα παιδί βιώνει την ένταξή του σε μια
θετή οικογένεια, σαν να πρόκειται για μια ιδιαίτερη κατηγορία ή “είδος”
παιδιών. Ωστόσο, είναι ουσιώδες να συνειδητοποιήσουμε ότι το υιοθετημένο παιδί
θα πρέπει καταρχήν να αντιμετωπίζεται ως παιδί με ανάγκες που δεν
διαφοροποιούνται σημαντικά από τις ανάγκες κάθε άλλου παιδιού, ανάγκες
βιολογικές, ακαδημαϊκές και κυρίως συναισθηματικές.
-οι ανάγκες των παιδιών
Ο όρος συναισθηματικές
ανάγκες αναφέρεται κατά κύριο λόγο στο σεβασμό της ιδιαίτερης ατομικότητας του
παιδιού εκ μέρους των θετών γονιών αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού
περιβάλλοντος και στην ουσιαστική αποδοχή αυτού που το παιδί είναι. Η αποδοχή
του παιδιού συνδέεται με μια γενική συναισθηματική στάση με την οποία
αναγνωρίζεται ότι κάθε παιδί υιοθετημένο ή μη έχει δικαίωμα να έχει επιθυμίες
και ανησυχίες, με λίγα λόγια να είναι ο εαυτός του. Βέβαια, η αποδοχή αυτή δεν
ταυτίζεται με την κάλυψη των υλικών αναγκών και τη μη διαπραγμάτευση των
ουσιωδών ενδοοικογενειακών ζητημάτων (για παράδειγμα, τη θέσπιση κανόνων, την
εφαρμογή ορίων την άσκηση κριτικής). Οι γονείς έχουν την ευθύνη και χρειάζεται
να αναλαμβάνουν ρόλους ενηλίκων απέναντι στα παιδιά τους.
-ενημέρωση για την υιοθεσία
Είναι πλέον ευρέως
αποδεκτό ότι τα παιδιά που έχουν υιοθετηθεί θα πρέπει να ενημερώνονται όσο το
δυνατόν νωρίτερα για την υιοθεσία. Σημαντικό είναι να πούμε στα παιδιά τι
συμβαίνει χρησιμοποιώντας απλά λόγια, ανάλογα και με το επίπεδο ανάπτυξής τους
και την ηλικία τους. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος και «έτοιμες» φράσεις
αναφορικά με το τι και πώς μιλάμε σε ένα παιδί για την υιοθεσία. Κάθε
οικογένεια έχει άλλωστε τους δικούς της
ξεχωριστούς τρόπους να διαπραγματεύεται τα ζητήματα που την αφορούν. Είναι
σημαντικό οι γονείς να χρησιμοποιήσουν τον αυθορμητισμό τους και να
εμπιστευτούν τον προσωπικό τους τρόπο να
μιλούν με το παιδί τους. Είναι, λοιπόν, καλό να διηγούνται με απλά λόγια
σταδιακά στο παιδί την ιστορία του και να είναι ανοιχτοί στις ερωτήσεις του,
συζητώντας μαζί του με φυσικό τρόπο.
-αποφεύγοντας να μιλήσουμε για την υιοθεσία
Στην αντίθετη περίπτωση,
το γεγονός της υιοθεσίας, κινδυνεύει να μετατραπεί σε οικογενειακό μυστικό,
φορτισμένο με αισθήματα ντροπής και ενοχής, που θα επηρεάζει αρνητικά τις
σχέσεις γονιών και παιδιού. Τα παιδιά ερμηνεύουν ενδείξεις του περιβάλλοντος,
όπως τις σιωπές και την αμηχανία των γονιών, και αντιλαμβάνονται ότι κάτι
σημαντικό κρύβουν οι γονείς τους απ’ αυτά και αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά
τη φυσιολογική τους περιέργεια. Μάλιστα, η αποκάλυψη του μυστικού της υιοθεσίας
από κάποιο τρίτο πρόσωπο μπορεί να επηρεάσει την εμπιστοσύνη που έχουν τα
παιδιά στους γονείς τους. Η ειλικρίνεια σε ό,τι αφορά την καταγωγή και την
ιστορία ενός παιδιού, μπορούν να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της
προσωπικότητάς του και δημιουργούν κλίμα ασφάλειας μέσα στην οικογένεια. Οι
γονείς που αποφασίζουν να μην μιλήσουν είναι καλό να αναλάβουν την ευθύνη να
εξηγήσουν στο παιδί για ποιο λόγο σιωπούν και μέχρι πότε.
-μιλώντας για τους βολογικούς γονείς
Ένα ευαίσθητο θέμα είναι
το πώς θα μιλήσουν οι θετοί γονείς στο παιδί για τους βιολογικούς του γονείς.
Το ερώτημα "Γιατί με εγκατέλειψαν;" προκαλεί ιδιαίτερη αμηχανία, αλλά
οι θετοί γονείς θα πρέπει να προσπαθήσουν να είναι ειλικρινείς και να
φροντίσουν ώστε τα λόγια και οι εξηγήσεις τους να μην θίγουν την αξιοπρέπεια
των βιολογικών γονιών στα μάτια του παιδιού. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι και η
πράξη της εγκατάλειψης ενός παιδιού είναι από μια πλευρά μια πράξη φροντίδας
και προστασίας για το παιδί. Ένα παιδί που έχει πολύ αρνητικές εικόνες, μέσω
των αφηγήσεων των θετών γονιών του για τους βιολογικούς του γονείς, μπορεί να
πιστεύει ότι και το ίδιο δεν αξίζει, με αποτέλεσμα να πλήττεται σοβαρά η
εκτίμηση που έχει για τον εαυτό του.
-βιολογία και κληρονομικότητα
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό
να λάβουμε υπόψη μας ότι η οικογένεια και ο γονικός ρόλος δεν αποτελούν
καταστάσεις που ορίζονται αποκλειστικά και μόνο από τη βιολογία. Ουσιαστικό
ρόλο διαδραματίζουν η ποιότητα της αλληλεπίδρασης μεταξύ του παιδιού και των
γονέων, ο βαθμός ζεστασιάς στις ενδοοικογενειακές σχέσεις και το γενικό
συναισθηματικό κλίμα μέσα στο οποίο διαμορφώνονται και δομούνται οι σχέσεις και
οι δεσμοί. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι καμία βιολογική λειτουργία δεν ασκείται
ικανοποιητικά ως προς την ανάπτυξη ενός παιδιού αν δεν επενδυθεί με συναίσθημα.
Για τον λόγο αυτό η "κληρονομικότητα" και η "βιολογία"
παίζουν πολύ λιγότερο ρόλο από αυτόν που συνήθως πιστεύουμε ως προς τη
διαμόρφωση ενός παιδιού και κακώς αποδίδονται σε αυτές συμπεριφορές των παιδιών
που σε μεγάλο βαθμό στηρίζονται σε άλλους παράγοντες.
Βιβλιογραφική πηγή:
Αμπατζόγλου Γ. (Επιμ.)
(2002). Αλλάζοντας χέρια: Διεπιστημονική προσέγγιση της διακίνησης και της
τοποθέτησης των παιδιών. University Studio Press.
