Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για την ανεργία;

από την Όλγα Μάντη, MSc εξελικτική & σχολική ψυχολόγο

Τον τελευταίο καιρό βλέπετε συνάδελφους, φίλους και συγγενείς να χάνουν τη δουλειά τους. Τελικά έφτασε και η σειρά σας. Εκτός από τα υπόλοιπα άγχη, ως γονείς είναι φυσικό να σκέπτεστε τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στο παιδί σας και πώς να το χειριστείτε.

Είναι απαραίτητο να μιλήσετε γι’ αυτό στο παιδί;

Είναι απαραίτητο, γιατί δεν πρόκειται για μια μικρή αλλαγή, αλλά για μια σημαντική αναστάτωση στη ζωή σας. Στο εξής θα περνάτε περισσότερο χρόνο στο σπίτι και θα χρειαστεί να ψάξετε για άλλη δουλειά, κάτι που δεν θα περάσει απαρατήρητο από το παιδί. Κάθε παιδί χρειάζεται ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη για να συγκροτηθεί ψυχικά. Ωστόσο, ειλικρίνεια δεν σημαίνει να μοιράζεστε κάθε λεπτομέρεια και να δίνετε εξηγήσεις που το παιδί δεν μπορεί να κατανοήσει. Είναι ανάγκη να μιλήσετε στο παιδί με λόγια κατάλληλα για την ηλικία του, ώστε να καταλάβει.

Πότε να μιλήσετε στο παιδί;

Θα ήταν καλό να μιλήσετε στο παιδί μόλις λάβετε την προειδοποίηση από τη δουλειά σας, ώστε να του δώσετε το χρόνο να σκεφτεί και να συνηθίσει την αλλαγή αυτή.

Πώς να μιλήσετε;

Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιείτε δραματικές εκφράσεις που θα ανησυχήσουν υπερβολικά το παιδί. Αντί να πείτε: «έμεινα άνεργος/η!» μπορείτε να εξηγήσετε ότι σε λίγο καιρό δεν θα έχετε πια τη δουλειά που είχατε και θα πρέπει να βρείτε μια άλλη δουλειά. Εξηγείστε, επίσης, ότι θα βρίσκεστε στο σπίτι περισσότερο από πριν και ότι θα έχετε ραντεβού για να βρείτε καινούρια δουλειά.

Πώς να χειριστείτε την αλλαγή στα οικονομικά;

Οι οικονομικοί πόροι της οικογένειας θα μειωθούν κατά πολύ. Ωστόσο, αποφύγετε να πείτε «τέρμα οι κούκλες, γιατί είμαι άνεργος/η». Δεν χρειάζεται βέβαια να θυσιαστείτε για να συνεχίσετε να του αγοράζετε παιχνίδια όπως πριν. Είναι σημαντικό το παιδί να είναι ενήμερο για την κατάσταση και να μοιράζεται τις δυσκολίες της οικογένειας μαζί σας.

Πώς να χειριστείτε τα συναισθήματά σας;

Το παιδί αισθάνεται το άγχος σας και τη στενοχώρια, ακόμα κι αν εσείς προσπαθείτε να μη δείχνετε τίποτα. Είναι σημαντικό να του μιλήσετε με λίγα λόγια για την ανησυχία σας, καθησυχάζοντας το, λέγοντας πως είναι μια δύσκολη κατάσταση για εσάς, αλλά έχετε σχέδια για το μέλλον. Μείνετε όσο πιο δραστήριοι μπορείτε στην καθημερινή σας ζωή, κρατώντας τα ωράριά σας. Εξηγείστε στο παιδί μαζί με το/τη σύζυγό σας ότι η αξία ενός ανθρώπου δεν εξαρτάται μόνο από το επάγγελμά του. Υπενθυμίστε του ότι εκείνο δεν φταίει γι’ αυτή την κατάσταση.

Ωστόσο, αποφύγετε να του εμπιστευτείτε όλα τα προβλήματα και τα άγχη σας. Κάθε παιδί που βλέπει τον γονιό του σε δύσκολη κατάσταση θέλει να τον παρηγορήσει και να τον βοηθήσει. Αυτό όμως ούτε μπορεί να το αναλάβει ούτε και πρέπει, καθώς κλονίζεται το αίσθημα ασφάλειας του. Οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τα παιδιά τους, όχι το αντίστροφο. Καλό θα ήταν σε μια τέτοια κατάσταση ο γονιός να βρει έναν άλλο συμπαραστάτη, έναν ώμο για να ακουμπήσει.

Ο κύκλος ζωής της οικογένειας

                                                    από την Άννα Ιωαννίδου, MSc Σχολική & Εξελικτική Ψυχολόγο 

Ένα βασικό χαρακτηριστικό των οικογενειών είναι η μεταβλητότητά τους στο χρόνο, καθώς και το γεγονός ότι βρίσκονται σε διαρκή ανάπτυξη, μεγάλωμα και αλλαγή. Ακόμα και αν για τους περισσότερους από εμάς μοιάζει η οικογένεια να είναι μια σταθερά, όπου λίγα πράγματα αλλάζουν, αυτή η ιδέα δεν αντανακλά την πραγματικότητα. Γιατί η οικογένειά μας αλλάζει συνεχώς, όντας σε αλληλεπίδραση με το χρόνο, νέα πρόσωπα προστίθενται, παλιά φεύγουν, οι σχέσεις τροποποιούνται και οι ρόλοι βρίσκονται σε διαρκή εναλλαγή.

Ο κύκλος ζωής της οικογένειας αποτελεί μια συνοπτική περιγραφή της εξέλιξής της η οποία επισημαίνει τις σημαντικές διαδικασίες και αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν προκειμένου να υπάρχει επιτυχής εξέλιξη της οικογένειας. Σκεφτείτε το σαν έναν τρόπο να δούμε ποια είναι τα σημεία εκείνα που μας λένε ότι συμβαίνει μια σημαντική αλλαγή που μπορεί να φέρει μια έστω και πρόσκαιρη «αναστάτωση» και μας καλεί σε προσαρμογή. 

Ποιος είναι, λοιπόν, ο κύκλος ζωής μιας οικογένειας; Ποια είναι τα στάδια που διέρχεται; Τι είδους μεταβάσεις γίνονται και ποιες οι συναισθηματικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα; Σε ποια επίπεδα χρειάζεται να γίνουν αλλαγές έτσι ώστε τα μέλη μιας οικογένειας να καταφέρνουν να προσαρμόζονται ικανοποιητικά;

Κατά το πρώτο στάδιο, το νεαρό άτομο φεύγει από το σπίτι και αναλαμβάνει την οικονομική και συναισθηματική ευθύνη του εαυτού του. Είναι η περίοδος που καλείται να διαμορφώσει τους προσωπικούς του στόχους και να αποκτήσει υπόσταση ως «άτομο» με δικά του όνειρα, ιδέες, φιλοδοξίες. Όταν, λοιπόν, ξεκινά ουσιαστικά η διαδικασία συναισθηματικής διαφοροποίησης από οικογένεια που προέρχεται. Εξίσου σημαντική είναι η δημιουργία στενών σχέσεων με συνομηλίκους, καθώς και η εξασφάλιση οικονομικής ανεξαρτησίας σε συνδυασμό με την απόκτηση εργασίας.

Στη συνέχεια, πραγματοποιείται η ένωση δύο οικογενειών (συνήθως) μέσα από το γάμο, οπότε και έχουμε το νέο ζευγάρι. Η δέσμευση στο καινούριο σύστημα, το συζυγικό, είναι εξαιρετικής σημασίας συναισθηματική διαδικασία που απαιτεί από τους συντρόφους να ορίσουν επαρκώς τη σχέση τους, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους και το επίπεδο της διαπερατότητας σε σχέση με τρίτους, για παράδειγμα το βαθμό στον οποίο επιτρέπουν την παλιά τους οικογένεια να εισέρχεται στη νέα οικογένεια. Αναμφίβολα, η διαπραγμάτευση μεταξύ των συζύγων όλων αυτών των ζητημάτων, θα επιφέρει και αλλαγή στις σχέσεις με την ευρύτερη οικογένεια, αλλά και τους φίλους.

Όταν η οικογένεια αποκτά παιδιά, καταρχήν χρειάζεται να «υποδεχτεί» αυτά τα νέα μέλη. Και η υποδοχή αυτή περιλαμβάνει μια σειρά προσαρμογών, από τη συναισθηματική επένδυση στο ρόλο του γονέα, την πιθανή αλλαγή στο εργασιακό κομμάτι ως την αναπροσαρμογή των σχέσεων με τους γονείς από την παλιά οικογένεια, οι οποίοι και αυτοί χρειάζεται να «αναβαθμιστούν» από «γονείς» σε «παππούδες». Σίγουρα, το να «κάνει χώρο» το ζευγάρι για να εισχωρήσει το παιδί, είναι πρωταρχικής σημασίας. Οι γονείς καλούνται σε συνεργασία για το μεγάλωμα των παιδιών σε θέματα οικονομικά και οικιακών υποχρεώσεων και η συνεργασία αυτή και οι διακανονισμοί που γίνονται μπορούν εν δυνάμει να ασκήσουν συναισθηματικές πιέσεις στους συντρόφους. Αναμφίβολα, είναι μια περίοδος ολικής αναπροσαρμογής σε επίπεδο σχέσεων και ρόλων.

Κατά το επόμενο στάδιο, όταν η οικογένεια έχει παιδιά στην εφηβεία, ξεκινά η διαδικασία εξατομίκευσης των παιδιών, αυτή η στιγμή που σιγά-σιγά αφήνουν τη γονική ασφάλεια και σιγουριά και καλούνται να ανεξαρτητοποιηθούν, να καταλάβουν ποιοι είναι και τι θέλουν, να ορίσουν επαρκώς τον εαυτό τους, να βάλουν τα όρια του «εγώ» τους, διαδικασία που θα οδηγήσει σταδιακά στην ενηλικίωσή τους. Οι γονείς χρειάζεται να γίνουν παράλληλα «γονείς ενηλίκων», να δείξουν ευελιξία και διαλλακτικότητα, για να διευκολύνουν τους εφήβους και πιθανά στρέφονται ξανά σε θέματα επαγγελματικής σταδιοδρομίας και σε θέματα της μεταξύ τους σχέσης. 

Όταν τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι όλη η οικογένεια χρειάζεται να προσαρμοστεί σε νέους τύπους σχέσεων. Η περίοδος αυτή μπορεί να διαφανεί ιδιαίτερα δύσκολη για το ζευγάρι που μπορεί να νιώσει ότι χάνει σημαντικό κομμάτι του ρόλου του, ιδιαίτερα αν ο γονικός ρόλος είχε προηγουμένως «καταλάβει» όλους τους υπόλοιπους. Αυτό μπορεί να φέρει στην επιφάνεια σχεσιακές δυσκολίες του ζευγαριού, το οποίο καλείται να επαναδιαπραγματευθεί τη σχέση του. Από την άλλη οι σχέσεις γονέων-παιδιών χρειάζεται να γίνουν σχέσεις ενηλίκων προς ενήλικες, να δοθεί χώρος σε περίπτωση που τα παιδιά παντρευτούν, ώστε να συμπεριληφθούν οι νέες οικογένειες, ενώ συχνή σε αυτή τη φάση είναι η αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας και ο θάνατος των γονέων του ζευγαριού.

Στο τελικό στάδιο, η οικογένεια διανύει την ώριμη ηλικία και σε συνδυασμό με την αποδοχή των αλλαγών στους ρόλους, σημαντικά ζητήματα είναι η φροντίδα για την υγεία του κάθε συντρόφου και η υποστήριξη του ηλικιωμένου πια ζευγαριού από τα παιδιά του με τρόπο που να μην παρεμποδίζεται η δική τους ζωή. Αναμφίβολα, ο θάνατος αποτελεί κεντρικό ζήτημα, είτε συζητιέται είτε όχι, και το άτομο καλείται να αντιμετωπίσει τη θνητότητά του, να αντιμετωπίσει τον πιθανό θάνατο του συντρόφου του και να ευαισθητοποιηθεί στο θέμα του προσωπικού θανάτου.

Να σημειωθεί ότι τα συγκεκριμένα στάδια αποτελούν έναν τρόπο για να δούμε την οικογένεια, και όχι το μοναδικό, καθώς η οικογενειακή ζωή δεν ξεκινάει από ένα συγκεκριμένο σημείο, ούτε έχει ξεκάθαρο τέλος. Η εξέλιξη της οικογένειας είναι πολύ πιο πολύπλοκη.

Βιβλιογραφική πηγή:

McGoldrick, M. (1989). The chaniging family life cycle. Boston: Alyn & Bacon.

91 εκατοστά...από τον εαυτό μου

Τι είναι η σχιζοφρένεια; 
Πώς μπορεί να σκέφτεται και να νιώθει ένας άνθρωπος με μια ψυχική νόσο;
Πώς περιγράφει την εμπειρία του; 
Πώς τον αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι γύρω του; 


Αυτά είναι μερικά από τα θέματα που προσεγγίζει το βίντεο, περιγράφοντας μέσα από μια ιδιαίτερη μεταφορά την εμφάνιση μιας ψυχικής νόσου στη ζωή ενός συνηθισμένου ανθρώπου.  

                                   Skhizein του Jeremy Clapin