Νανουρίσματα

από την Όλγα Μάντη, MSc εξελικτική & σχολική ψυχολόγο

Νάνι, το παιδί μου, νάνι

Που δεν ήθελε νερό

Τ’ άλογό μας το μεγάλο

Αχ! καρδούλα μου ποιος ξέρει

Τι να λέει το ποταμάκι στο λιβάδι το χλωρό

(Φ.Γ. Λόρκα, Νανούρισμα, Ματωμένος Γάμος, απόδοση Ν.Γκάτσος)

Το νανούρισμα αποτελεί μια ιδιαίτερη στιγμή συνδιαλλαγής ανάμεσα στον ενήλικο και στο παιδί. Ο ρυθμός συνδυάζεται με λέξεις. Οι λέξεις μιλούν για τον αποχωρισμό, το φόβο, την απουσία, αλλά και τη ζεστασιά, την παρηγοριά που χρειάζεται για να περάσει κανείς στη χώρα των ονείρων. Το παιδί πριν αποκοιμηθεί αισθάνεται συνήθως ένταση, εκνευρισμό, φόβο. Το νανούρισμα  του δίνει το αίσθημα της ασφάλειας που χρειάζεται για να κοιμηθεί, η φωνή το «σκεπάζει». Η φωνή του ενήλικα βοηθάει στη μετάβαση από τη διέγερση στη χαλάρωση, από την εγρήγορση στον ύπνο.

Τα νανουρίσματα ανήκουν σε μια παγκόσμια κληρονομιά, μεταδίδονται από γενιά σε γενιά και ερμηνεύονται από τον κάθε γονιό διαφορετικά. Οι γονείς ή τα ενήλικα μέλη της κοινότητας μεταφέρουν σε αυτά ένα δικό τους κομμάτι.

Κοιμήσου μικρέ άντρα, κοιμήσου παιδί μου

Ο μπαμπάς θα έρθει το πρωί

Κοιμήσου παιδί μου, κοιμήσου γιέ μου

Κοιμήσου, ο μπαμπάς έρχεται από τα βουνά

(Νανούρισμα Ζουλού, Β. Αφρική)

Στη Βόρεια Αφρική συνηθίζεται οι μητέρες να αποκοιμίζουν τα μωρά τους τραγουδώντας, καθώς τα χαϊδεύουν απαλά στην πλάτη.

Στη φυλή των Πυγμαίων το καθήκον του νανουρίσματος έχουν αναλάβει οι άντρες, συνδυάζοντας τις φωνές των γεροντότερων και των νεότερων.

Στη Ρουάντα απαγορεύεται να προτρέψει κανείς ένα μωρό να κοιμηθεί γιατί θεωρείται ότι έτσι κινδυνεύει να πεθάνει. Για αυτό το λόγο τα νανουρίσματα ονομάζονται «παρηγορίες», δηλαδή, τραγούδια που διώχνουν τα δάκρυα αλλά δεν προτρέπουν να κοιμηθείς.

Τα νανουρίσματα χρησιμοποιούν επαναλαμβανόμενες συλλαβές, όπως νάνι – νάνι. Τα λόγια μιλούν για το παιδί αλλά και για τον ενήλικο, την ιστορία του, δίνουν υποσχέσεις στο παιδί, μιλούν για τις δυσκολίες της ζωής αλλά και για τις ελπίδες για το παιδί.

Κοιμήσου συ, μωράκι μου, σε κούνια καρυδένια

σε ρουχαλάκια κεντητά και μαργαριταρένια.

Έλα Χριστέ και Παναγιά και πάρ’ το στους μπαξέδες

και γέμισε τους κόρφους του λουλούδια, μενεξέδες.

Κοιμήσου συ, παιδάκι μου, κι η μοίρα σου δουλεύει

Και το καλό σου ριζικό σου κουβαλεί και φέρνει.

Αλλά για το παιδί που δεν θέλει να κοιμηθεί υπάρχουν ακόμα και φοβέρες και προσταγές. Στη Γαλλία ο “Le Grand Lustucru” αρπάζει τα παιδιά που δεν θέλουν να κοιμηθούν και τα τρώει ζωντανά, αλλά η μαμά θα τον κυνηγήσει λέγοντάς του να ψάξει αλλού το γεύμα του, γιατί τα παιδιά ετοιμάζονται να κλείσουν τα μάτια τους. Στην Πορτογαλία ο Papanegro τριγυρνάει στις στέγες των σπιτιών με μοχθηρό βλέμμα. Πρέπει να τον κυνηγήσουν για να αφήσει τα παιδιά να κοιμηθούν ήρεμα.

Νάνι- νάνι μικρό μωράκι

Αλλιώς ο μπαμπούλας θα έρθει και θα σε πάρει

Η μαμά είναι στον κήπο

Ο μπαμπάς λείπει στη δουλειά

(Νανούρισμα, Βραζιλία)

Σε μερικές χώρες της Αφρικής η λέξη νανούρισμα δεν υπάρχει καθώς τα μωρά «νανουρίζονται» όλη την ημέρα στην πλάτη των μαμάδων τους και αποκοιμιούνται με ρυθμικά τραγούδια που λένε την ώρα που αλέθουν τα δημητριακά. Αλλά το παιδί δεν νανουρίζεται και μέσα στην κοιλιά της μαμάς του με έναν ακανόνιστο και διακεκομμένο ρυθμό από τους ήχους που κάνουν οι δυο καρδιές τους;

Βιβλιογραφική πηγή: 

Chantal Grosleziat (2012). Τα βρέφη και η μουσική, University Studio Press.