Κατανοώντας την ψυχική ασθένεια

                                                    από την Άννα Ιωαννίδου, MSc Σχολική & Εξελικτική Ψυχολόγο

«Τίποτε στη ζωή δεν είναι για να το φοβόμαστε, αλλά για να το κατανοήσουμε», Μαρία Κιουρί

Υπάρχουν πράγματα που βλέπουμε από απόσταση, αλλά δεν τα γνωρίζουμε ουσιαστικά. Υπάρχουν πράγματα που μας φαίνονται ακατανόητα ή παράξενα και μας κάνουν να νιώθουμε άβολα και περίεργα. Μας προξενούν διάφορα έντονα συναισθήματα, όπως φόβο. Η ψυχική ασθένεια μπορεί να είναι ένα από αυτά. Γνωρίζουμε όμως τι περιλαμβάνει στην πραγματικότητα ο όρος αυτός;

Στο συγκεκριμένο άρθρο παρουσιάζονται κάποια βασικά στοιχεία για τις ψυχικές ασθένειες και τα βασικά χαρακτηριστικά τους. Να σημειωθεί ότι οι περιγραφές αποτελούν περισσότερο ένα έναυσμα προς σκέψη παρά βεβαιότητες για το τι πραγματικά συμβαίνει, αφού κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και μοναδική, όπως και ο καθένας από εμάς. Ο στόχος είναι να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι βιώνει, τι σκέφτεται και τι νιώθει ένα άτομο με ψυχική ασθένεια, αλλά και να ενημερωθούμε με ποιον τρόπο μπορούμε εμείς οι ίδιοι να βοηθήσουμε ενεργά. Το σημαντικότερο ίσως που χρειάζεται να έχουμε υπόψη είναι ότι η κατανόηση μπορεί να διαλύσει το φόβο.


Αν προσπαθούσαμε να δώσουμε ένα γενικό ορισμό στην έννοια ψυχική ασθένεια θα μπορούσαμε να πούμε ότι αναφέρεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάποιος στον τρόπο με τον όποιο σκέφτεται, ενεργεί και έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους. Η ψυχική ασθένεια μπορεί να αφορά άτομα κάθε ηλικίας, μόρφωσης, φυλής ή κοινωνικού επιπέδου.


Όμως, είναι σημαντικό να διακρίνουμε μεταξύ της σοβαρής ψυχικής ασθένειας και των συνηθισμένων ψυχικών προβλημάτων. Η διαφορά τους είναι ο βαθμός στον οποίο επηρεάζεται η ζωή του ατόμου, ο χρόνος διάρκειας, το επίπεδο ενόχλησης και οι δυσκολίες στην καθημερινότητα. Δηλαδή, η ψυχική ασθένεια έχει συνήθως σημαντική επίδραση σε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής του ατόμου.

Ο βαθμός στον οποίο επηρεάζει η ψυχική ασθένεια διαφέρει από άτομο σε άτομο. Κάποιοι μπορεί να ζήσουν με την ασθένεια για ολόκληρη τη ζωή τους και να μην μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στην καθημερινότητά τους. Κάποιοι άλλοι μπορεί να καταφέρουν να ζουν ανεξάρτητα και άλλοι μπορεί να αναρρώσουν πλήρως.

Οι πιο σημαντικές ψυχικές ασθένειες είναι η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία, οι αγχώδεις διαταραχές, ο αυτισμός και η άνοια τύπου Alzheimer. Καθεμία από αυτές έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο τη ζωή του ατόμου.

Τα άτομα με ψυχική διαταραχή μπορεί είτε να βιώνουν ιδιαίτερα έντονα συναισθήματα, είτε να ανταποκρίνονται στο περιβάλλον με τρόπους που μπορεί να μοιάζουν σε εμάς μη κατάλληλοι ή αποδεκτοί.

Συχνά, η καθημερινή ζωή και οι συνήθειές τους επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό και μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εργασία, στο σχολείο και στις κοινωνικές τους σχέσεις.

Οι κοινωνικές επαφές τις περισσότερες φορές δέχονται σημαντικό πλήγμα, καθώς τα άτομα αυτά μπορεί να απομονώνονται και να κλείνονται στον εαυτό τους, επειδή ίσως νιώθουν ότι οι άλλοι δεν τους καταλαβαίνουν. Ανάλογα, φίλοι και συγγενείς μπορεί να απομακρύνονται, γιατί θεωρούν ότι δεν συμπεριφέρονται με αναμενόμενους τρόπους ή όπως ορίζουν οι υπάρχοντες κοινωνικοί κανόνες και συνήθειες.

Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας πως ότι βιώνει το άτομο είναι για το ίδιο μια αληθινή εμπειρία.

Η ψυχική ασθένεια δεν είναι πάντα ορατή και η εμφάνιση ενός ατόμου με ψυχική ασθένεια δεν είναι συνήθως εκείνη ενός άρρωστου. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να διακρίνουμε τα χαρακτηριστικά της, απλώς κοιτώντας κάποιον. Άλλωστε, είναι πιθανό και το ίδιο το άτομο να μην αποδέχεται ότι νοσεί.

Στο ερώτημα τι προκαλεί την ψυχική ασθένεια, έχουν δοθεί πολλές απαντήσεις, χωρίς κάποια να φαίνεται πιο ικανοποιητική ή περισσότερο αποδεκτή από τις άλλες. Ωστόσο, φαίνεται ότι οφείλονται σε ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, όπως η βιολογία, η κληρονομικότητα, το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, οι συνθήκες και  τα σημαντικά γεγονότα ζωής.

Οι άνθρωποι που νοσούν χρειάζονται θεραπεία και υποστήριξη από υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Σήμερα, οι ψυχικές ασθένειες μπορούν να αντιμετωπιστούν επαρκώς με διάφορες θεραπείες, όπως η φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοθεραπεία και η κοινωνική υποστήριξη.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το είδος της θεραπείας θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε ατόμου, σωματικές, ψυχολογικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, ακόμα και πολιτισμικές. Ο στόχος είναι να μπορέσει το άτομο να εκπληρώσει το δυναμικό του και να ζει μια κανονική ζωή. Για το λόγο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να γνωρίζει τι του συμβαίνει και να συμμετέχει ενεργά στις αποφάσεις για τη θεραπεία του, αλλά και για τη ζωή του. Επιπλέον, η έγκαιρη αναγνώριση συμβάλλει στην άμεση αντιμετώπιση.

Πώς μπορώ να βοηθήσω ;

Το να υπάρχει ένα άτομο που αντιμετωπίζει κάποια ψυχική διαταραχή ανάμεσα στα μέλη της οικογένειάς μας, στους φίλους, στους συνεργάτες ή στον ευρύτερο κύκλο μας είναι ένα πιθανό ενδεχόμενο. Μπορεί να νιώσουμε απροετοίμαστοι, αμήχανοι, περίεργοι, φοβισμένοι ή ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Κι όμως! Οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που βιώνουν μια ψυχική ασθένεια μας χρειάζονται στη ζωή τους. Η παρουσία και η υποστήριξή μας είναι εξαιρετικά σημαντική για την ανάρρωσή τους.

Τι μπορώ να κάνω ;

·Αναγνώρισε αυτό που περιγράφει το άτομο ως μια αληθινή του εμπειρία

·Χρησιμοποίησε γλώσσα που σέβεται τον άνθρωπο

·Απόφυγε πράξεις που στιγματίζουν

·Υπάρχουν διάφοροι μύθοι για τις ψυχικές ασθένειες. Μάθε τις αλήθειες!

·Ενημερώσου για τα σημάδια των ψυχικών ασθενειών

·Ενθάρρυνε το άτομο να αναζητήσει εξειδικευμένη επιστημονική βοήθεια και να απευθυνθεί  σε κάποιον ειδικό

·Απέφυγε να ασκείς κριτική & να λες στο άτομο τι να κάνει

·Θυμήσου ότι έχει δικαίωμα να συμμετέχει στις αποφάσεις για τη ζωή του

Μπορείς να βοηθήσεις όταν…

·ακούς με προσοχή & ενδιαφέρον και δεν βιάζεσαι να απομακρυνθείς

·αφιερώνεις χρόνο & δεν καταλήγεις σε βιαστικά συμπεράσματα

·ρωτάς αν και πώς μπορείς να βοηθήσεις

·δίνεις έμφαση στις ικανότητες του ατόμου και τις επισημαίνεις

·αντιμετωπίζεις το συνάνθρωπό σου ως φίλος και όχι ως ειδικός

·μένεις στη ζωή του και κρατάς επαφή

Κοίταξε πίσω από την ψυχική ασθένεια, δες τον άνθρωπο.