Οι ποικίλες διαστάσεις των αδελφικών σχέσεων

                                                  από την Άννα Ιωαννίδου, MSc Σχολική & Εξελικτική Ψυχολόγο

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής, τα αδέλφια δημιουργούν στενούς και ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους. Τα παιδιά έχει παρατηρηθεί ότι συνήθως εκδηλώνουν λύπη και στενοχώρια όταν αποχωρίζονται από τα αδέλφια τους και χαρά και ενθουσιασμό όταν ξαναβρίσκονται μαζί τους.

Οι αδελφικές σχέσεις παρέχουν ένα σημαντικό πλαίσιο εκμάθησης κοινωνικών δεξιοτήτων για τα παιδιά. Μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση τους δίνεται η ευκαιρία να επικοινωνήσουν, να συνεργαστούν και να μοιραστούν. Για τα μικρότερα παιδιά τα μεγαλύτερα αδέλφια αποτελούν πρότυπα, δηλαδή πρόσωπα τα οποία μπορούν να μιμηθούν και από τα οποία μπορούν να μάθουν συμπεριφορές, κοινωνικές συνήθειες και οικογενειακές αξίες. Τα μικρότερα παιδιά παρατηρώντας τα αδέρφια τους αρχίζουν να κατανοούν τους ρόλους που αναμένεται να αναλάβουν μέσα στην οικογένεια αλλά και τους ρόλους που σχετίζονται με το φύλο τους. Αυτό, βέβαια, μπορεί να επιτευχθεί και μέσα από τα παιχνίδια που παίζουν, όταν για παράδειγμα σχεδιάζουν φανταστικές ιστορίες και εμπλέκονται σε συμβολικό παιχνίδι.

Επίσης, οι αδελφικές σχέσεις παρέχουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά πειραματίζονται με τα συναισθήματά τους. Οι έρευνες καταδεικνύουν ότι τα αδέλφια συχνά μοιράζονται μεταξύ τους όσα νιώθουν και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι μοιράζονται αυτές τις σκέψεις με τους γονείς τους. Έτσι, μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση με τα αδέλφια τους μαθαίνουν να συζητούν για πράγματα που τους απασχολούν και να συναισθάνονται τους άλλους, να μπορούν δηλαδή να κατανοούν πώς νιώθουν οι άλλοι σε μια δεδομένη συνθήκη.

Μια άλλη πλευρά των αδελφικών σχέσεων είναι το χιούμορ. Τα αδέλφια χαίρονται και διασκεδάζουν μεταξύ τους παίζοντας παιχνίδια. Ειδικά τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να προτρέπουν τα μικρότερα αδέλφια τους σε παιχνίδια λέξεων, αστεϊσμούς ή φανταστικά παιχνίδια και πειράγματα που αποτελούν μια αστείρευτη πηγή γέλιου. Γενικά, οι συζητήσεις και τα παιχνίδια μεταξύ των αδελφών διευρύνουν τις γλωσσικές δεξιότητες των παιδιών και εμπλουτίζουν το λόγο τους.

Η βοήθεια και η αλληλεγγύη μεταξύ των αδελφών μπορεί να έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις σε περιπτώσεις που η οικογενειακή ζωή είναι τεταμένη ή υπάρχει ένταση στις συζυγικές σχέσεις. Τα αδέλφια μπορεί να αποτελούν το ένα για το άλλο ένα βασικό «χώρο» συναισθηματικής ασφάλειας, υποστήριξης και αλληλοβοήθειας, από όπου μπορούν να αντλήσουν τα απαραίτητα συναισθηματικά αποθέματα για να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στις αντίξοες οικογενειακές συνθήκες που μπορεί να βιώνουν.

Είναι εντυπωσιακό ότι μεγαλύτερη έμφαση έχει δοθεί –τόσο σε έρευνες όσο και στις καθημερινές συζητήσεις- στις αρνητικές διαστάσεις των αδελφικών σχέσεων. Για παράδειγμα, συχνά γίνεται λόγος για την αντιπαλότητα και τους καβγάδες μεταξύ των αδελφών, αλλά και την αίσθηση των μεγαλύτερων παιδιών ότι χάνουν τα προνόμια που είχαν ως πρωτότοκα παιδιά από τα νεοφερμένα αδέρφια τους. Πολλοί γονείς παρατηρούν ότι τα παιδιά τους αντιδρούν άμεσα όταν αυτοί απευθύνουν την προσοχή σε ένα από τα αδέλφια τους, το οποίο αποδίδουν σε αντιζηλία. Πράγματι τέτοιες διαστάσεις στις αδελφικές σχέσεις δεν είναι σπάνιες, ωστόσο, στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύουν την ποικιλία των ανθρώπινων σχέσεων και θα μπορούσαμε να τις θεωρούσαμε περισσότερο ως τρόπους να πειραματιστούν τα παιδιά μέσα στις σχέσεις, να κατανοήσουν τις αλλαγές που συμβαίνουν, να προσπαθήσουν να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες, πρόσωπα, αλλά και στις μεταβαλλόμενες σχέσεις με τους σημαντικούς γι’ αυτά ανθρώπους, δηλαδή τους γονείς. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημάνουμε ότι είναι ιδιαίτερος ο ρόλος που διαδραματίζουν οι γονείς και το πώς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους σε αυτές τις περιπτώσεις, εν ολίγοις πώς «στέκονται» απέναντι σε δυο αδέλφια που μπορεί να μαλώνουν. Το να αφήνουμε κάποιες φορές τα παιδιά μας να διαπραγματευτούν τις διαφορές τους μόνα τους, μπορεί να τα βοηθήσει να έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους και στον εαυτό τους ώστε να μπορούν να διεκδικούν τα ίδια για τον εαυτό τους τη θέση τους καταρχήν μέσα στην οικογένεια και κατ’ επέκταση σε άλλες κοινωνικές ομάδες αργότερα.

Επομένως, η αξία των αδελφικών σχέσεων για την ανάπτυξη του παιδιού είναι αδιαμφισβήτητη. Τα αδέλφια αλληλεπιδρώντας εμπλουτίζουν τις γνωστικές, γλωσσικές, κοινωνικές και συναισθηματικές τους δεξιότητες. Μαθαίνουν να συνυπάρχουν και να εξοικειώνονται με τον «άλλο». Και, συνήθως, τα αδέλφια αποτελούν για το άτομο ένα σταθερό συνοδοιπόρο για την υπόλοιπη ζωή.

Βιβλιογραφική πηγή:

Judy Dunn. Οι στενές προσωπικές σχέσεις των μικρών παιδιών. Εκδόσεις: Τυπωθήτω-ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ.