Οι συναισθηματικές επιπτώσεις της απώλειας της εργασίας

                                                    από την Άννα Ιωαννίδου, MSc Σχολική & Εξελικτική Ψυχολόγο

Για πολλούς η σημασία της εργασίας και οι συνέπειες της απώλειάς της είναι κάτι που μας διαφεύγει. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό του χρόνου μας καθημερινά αφιερώνεται στην εργασία. Η εργασία οργανώνει τη ζωή μας και της δίνει δομή. Συνδέεται άμεσα με την αίσθηση του ποιοι είμαστε, την ταυτότητά μας δηλαδή, αλλά και με το πώς αισθανόμαστε για τον εαυτό μας ως εργαζόμενοι. Επηρεάζει την αυτοεκτίμησή μας, ενώ σημαντικός είναι και ο κοινωνικοποιητικός της ρόλος, καθώς αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά δίκτυα μέσα στα οποία ζούμε και επικοινωνούμε. Επίσης, επηρεάζει τα σχέδιά μας για τη ζωή και παρέχει μια αίσθηση κατεύθυνσης και σκοπού για το μέλλον.

Η αντίληψη ότι η επαγγελματική ζωή περιλαμβάνει την είσοδο σε ένα επάγγελμα και την παραμονή σε αυτό έως τη συνταξιοδότηση έχει πλέον διαφοροποιηθεί σημαντικά. Σήμερα, υποστηρίζεται ότι, στην πορεία της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, θα χρειαστεί να αλλάξουμε όχι εργασία αλλά καριέρα έως και τρεις φορές. Η απόλυση, η αναγκαστική συνταξιοδότηση, η ακόμη και ένα σοβαρό ατύχημα εν ώρα εργασίας φέρνουν το άτομο μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα μη αναμενόμενη.

Όταν η απώλεια εργασίας είναι αιφνίδια και απροσδόκητη τότε το άτομο μπορεί να βιώσει ποικιλία συναισθημάτων. Η απώλεια της εργασίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα στρες και ψυχικής πίεσης, όπως ακριβώς και σημαντικές μεταβάσεις με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωποι στη διάρκεια της ζωής μας. Λέγεται, μάλιστα, ότι δημιουργεί παρόμοια συναισθήματα και δυσκολίες με το πένθος.

Απώλεια της εργασίας σημαίνει πολλά περισσότερα από απώλεια του εισοδήματος και οικονομική δυσπραγία. Ένας άνθρωπος που έχασε την εργασία του μπορεί να αισθάνεται ότι δεν έχει πολλά πράγματα να περιμένει. Έχει χάσει φίλους και συναδέλφους, αισθάνεται απόρριψη και ότι βρίσκεται στο περιθώριο. Νιώθει αβεβαιότητα για το αύριο και απελπισία ότι τα πράγματα δεν θα αλλάξουν. Βιώνει μεγάλη εσωτερική σύγκρουση, περιορίζεται η ικανοποίηση που αντλεί από τη ζωή του και μπορεί να νιώθει έντονη απογοήτευση, θλίψη ή κυνισμό. Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο πλέον για το άτομο να δώσει νόημα στη ζωή του.

Η απώλεια εργασίας συνήθως επιφέρει αναστάτωση και αποπροσανατολισμό καθώς το άτομο προσπαθεί να ανακαλύψει νέα επαγγελματικά ενδιαφέροντα και να αφήσει πίσω τα παλιά, μαζί με τις συνήθειες που είχε. Οδηγεί σε μειωμένη αίσθηση αξίας και αυτοεκτίμησης, προκαλεί άγχος και στενοχώρια και ενδέχεται να οδηγήσει σε περιστατικά διαπροσωπικής βίας. Ο θυμός είναι ένα σύνηθες συναίσθημα και, στις περιπτώσεις της απόλυσης, κατευθύνεται συνήθως στα μέλη της οικογένειας, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο μοναξιάς. Τα συναισθήματα απομόνωσης μπορεί να δημιουργήσουν στο άτομο την αίσθηση ότι δεν αξίζει και ότι κανείς δεν τον χρειάζεται. Σε κάποιες περιπτώσεις συνδέεται και με απόπειρες αυτοκτονίας. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι σε συνδυασμό με την οικονομική δυσχέρεια που βιώνει μια οικογένεια λόγω της παρατεταμένης έλλειψης μισθού, το άτομο μπορεί να νιώσει ότι χάνει το κύρος και την αξία του, αφού πλέον δεν μπορεί να στηρίξει οικονομικά την οικογένεια όπως προηγουμένως. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει ασθένειες, όπως πονοκεφάλους, στομαχικές διαταραχές και αϋπνίες. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα καταχρήσεων, αλλά και συναισθηματικών δυσκολιών, όπως κατάθλιψη, άγχος.

Η απώλεια της εργασίας μας φέρνει αντιμέτωπους με αλληλοσυγκρουόμενες απαιτήσεις. Απαιτείται χρόνος για να μπορέσει να ανταπεξέλθει το άτομο στα συγκεχυμένα συναισθήματα που βιώνει. Ωστόσο, όσο κι αν η περίοδος αυτή μοιάζει με το θρήνο μετά από ένα θάνατο, στην περίπτωση της απώλειας της εργασίας δεν υπάρχει κάποια κοινωνικά αποδεκτή περίοδος προσαρμογής, ούτε κάποια τελετουργία που να αναγνωρίζει αυτήν την απώλεια. Αντιθέτως, αναμένεται από το άτομο να μείνει ενεργό και να κινητοποιηθεί άμεσα προς την εύρεση άλλης εργασίας. Ο κοινωνικός περίγυρος περιμένει από το άτομο να επιμείνει και να προσπαθήσει και δεν του δίνει τον απαραίτητο χρόνο προκειμένου να αντιμετωπίσει επαρκώς τα συναισθήματα που προκαλεί η απώλεια της εργασίας.

Η απώλεια της εργασίας είναι κάτι παραπάνω από ένα μεμονωμένο γεγονός που δημιουργεί πίεση. Είναι μια εξαιρετικά κρίσιμη μετάβαση στην πορεία της ζωής, μια διεργασία που έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή μας και είναι σημαντικό να την αναγνωρίσουμε ως τέτοια και να προσπαθήσουμε πρώτα να αντλήσουμε νόημα από αυτήν την απώλεια, πριν βρούμε τους τρόπους να προχωρήσουμε.

Βιβλιογραφική πηγή:

R. A. Neimeyer «Ν’ αγαπάς και να χάνεις». Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ.