Οι φιλίες των παιδιών

 από την Άννα Ιωαννίδου, MSc Σχολική & Εξελικτική Ψυχολόγο

Τι σημαίνει φιλία;

Με τον όρο φιλία εννοείται η στενή διαπροσωπική σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων η οποία χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εγγύτητα, δέσμευση, μοίρασμα εμπειριών, στοργή και αμοιβαιότητα. Η φιλία κατέχει ξεχωριστό ρόλο στο πλέγμα των ανθρώπινων σχέσεων. Ιδιαίτερα, κατά την παιδική –αλλά και εφηβική- ηλικία οι σχέσεις με άτομα της ίδιας ηλικίας αποτελούν μια ουσιαστική πτυχή κατά τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, επηρεάζοντας σημαντικά την ανάπτυξή του.

Πώς επιλέγουν τα παιδιά τους φίλους τους;

Σημαντικός παράγοντας για την έναρξη μιας φιλικής σχέσης είναι η εγγύτητα ή γειτνίαση, δηλαδή το να βρίσκεται το εν δυνάμει φιλικό πρόσωπο στο κοντινό κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού. Ωστόσο, η ομοιότητα μεταξύ των φίλων αποτελεί το πιο ουσιώδες και κρίσιμο στοιχείο, ώστε δύο ή περισσότερα άτομα να συνάψουν μια φιλική σχέση. Συνήθως, τα παιδιά που είναι ίδιου φύλου, ίδιας ηλικίας και μοιράζονται παρόμοια ενδιαφέροντα εμπλέκονται σε στενότερες διαπροσωπικές σχέσεις. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι και τα παιδιά διαφορετικού φύλου ή ηλικίας μπορούν να αναπτύξουν μια φιλική σχέση, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν συγγενικοί ή οικογενειακοί φιλικοί δεσμοί.

Ποιες είναι οι λειτουργίες της φιλίας;

Η φιλία θεωρείται, κατά κύριο λόγο, ένα από τα βασικά πλαίσια επαφής του παιδιού με τον κόσμο εκτός του οικογενειακού περιβάλλοντος, δίνοντας του ουσιώδεις πληροφορίες για τις υπόλοιπες διαπροσωπικές σχέσεις. Ένα παιδί διδάσκεται πράγματα για τον εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο. Μαθαίνει πώς να αλληλεπιδρά με άλλα άτομα, να επικοινωνεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες του και να κατανοεί τις επιπτώσεις και τα όρια τις συμπεριφοράς του.

Ακόμη, οι φιλίες παρέχουν ένα πλαίσιο κοινών δραστηριοτήτων από το οποίο αντλείται ευχαρίστηση και διασκέδαση. Μέσα από κοινές δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι, δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να αναπτύξουν θεμελιώδεις κοινωνικές δεξιότητες. Μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά τις συγκρούσεις και να διευθετούν αποτελεσματικά τα προβλήματα που προκύπτουν. Επιπλέον, η συνεχής επαφή με συνομηλίκους τους δίνει τη δυνατότητα να αρχίζουν να «βλέπουν» την οπτική ενός άλλου προσώπου και, στην πορεία, μπορούν να κατανοήσουν σε βάθος τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις προθέσεις του. Με τον τρόπο αυτό, αναπτύσσεται περαιτέρω η συναισθηματική τους νοημοσύνη. Τα παιδιά εξοικειώνονται με κοινωνικές έννοιες, όπως η εμπιστοσύνη, η συνέπεια, ο σεβασμός και η υποστήριξη και μαζί με τους συντρόφους τους στο παιχνίδι εξερευνούν τις έννοιες της γενναιοδωρίας και της αλληλοβοήθειας.

Επιπρόσθετα, οι ομάδες συνομηλίκων που συμπεριλαμβάνουν περισσότερα από δύο παιδιά παρέχουν ένα βασικό πλαίσιο πειραματισμού με τον ανταγωνισμό, την κυριαρχικότητα και την υποχωρητικότητα. Τα παιδιά που είναι μέλη μιας ομάδας συνομηλίκων αναλαμβάνουν διαφορετικούς ρόλους εντός αυτής, υιοθετούν ή παραβαίνουν κανόνες και μαθαίνουν περισσότερα στοιχεία για τους ρόλους των δύο φύλων, ειδικά εάν συμμετέχουν σε μικτές ομάδες. Στο πλαίσιο αυτό, προετοιμάζονται ή βοηθούνται να ενταχθούν σε άλλα ομαδικά πλαίσια, όπως το σχολείο ή μια αθλητική ομάδα. Μάλιστα, σε ομάδες συνομηλίκων στις οποίες υπάρχει μεγάλη ποικιλία ως προς την φυλετική προέλευση των παιδιών φαίνεται ότι τα παιδιά υιοθετούν λιγότερο στερεότυπες στάσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διατηρούν έναν πιο ανοιχτό προσανατολισμό ως προς τη διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρώπων, στάση η οποία αποδυναμώνει την ισχύ φυλετικών ή άλλων προκαταλήψεων.

Τέλος, με την βοήθεια των φίλων βελτιώνεται η αντίληψη του εαυτού και ενισχύεται η αυτοεκτίμηση. Συχνά, οι φίλοι συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο και λειτουργούν ως πρότυπα μίμησης και διδασκαλίας. Ακόμη σπουδαιότερη προσφορά των φίλων είναι η συμπαράσταση σε μια δύσκολη στιγμή, μια διέξοδος ή ένα καταφύγιο σε περιόδους που το παιδί μπορεί να βιώνει αρνητικές εμπειρίες ή συναισθήματα.

Αναμφίβολα, όμως, μια από τις σημαντικότερες αναπτυξιακές λειτουργίες της φιλίας είναι ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικής επάρκειας, δηλαδή στην ανάπτυξη και ενίσχυση όλων εκείνων των δεξιοτήτων οι οποίες οδηγούν σε επιτυχή κοινωνική λειτουργία. Οι φιλικές σχέσεις προετοιμάζουν το έδαφος για τα άλλα είδη σχέσεων που αναπτύσσει το άτομο και, ειδικότερα, αποτελούν το πρότυπο των στενών διαπροσωπικών σχέσεων που θα δημιουργήσει το άτομο αργότερα στη ζωή του.

Βιβλιογραφική πηγή:

Dunn, J. (1999). Οι στενές προσωπικές σχέσεις των μικρών παιδιών. Αθήνα: Τυπωθήτω.